Categorieën
Blogs

Oog om oog, tand om tand?

|

Wanneer iemand u slaat, mag u dan in alle gevallen terugslaan? Ten onrechte wordt gedacht dat in zo’n situatie altijd sprake is van zelfverdediging. Zo simpel ligt het juridisch echter niet.

In het strafrecht wordt zelfverdediging ook wel noodweer of noodweerexces genoemd. Er is niet zomaar sprake van noodweer of noodweerexces. Er moet aan een behoorlijk aantal vereisten worden voldaan voordat juridisch gezien ook gesproken kan worden van zelfverdediging. In deze blog schets ik de vereisten in hoofdlijnen.

Noodweer
Om een beroep te kunnen doen op noodweer dient aan de volgende vereisten te worden voldaan.

  1. Er moet sprake zijn van een ogenblikkelijke aanranding van uw of andermans lichaam, seksuele eerbaarheid of goederen. In sommige gevallen valt hieronder ook de dreiging dat u wordt aangevallen. Deze dreiging dient objectief gezien echt te hebben bestaan.
  2. De aanranding moet wederrechtelijk zijn. In de meeste gevallen is hiervan sprake. Uw buurman mag u bijvoorbeeld niet mishandelen. Er bestaan echter ook gevallen waarin de aanranding niet wederrechtelijk is. Een voorbeeld hiervan betreft een aanhouding door een politieagent waarbij gepast geweld wordt toegepast. 
  3. De zelfverdediging moet noodzakelijk zijn. Deze eis valt uiteen in twee onderdelen: proportionaliteit en subsidiariteit. De eis van proportionaliteit houdt in dat u evenredig handelt ten opzichte van de aanranding. Wanneer u wordt geslagen, mag u niet twintig keer terug schoppen. U mag enkel geweld toepassen dat nodig is voor de verdediging.

De eis van subsidiariteit houdt in dat wanneer u wordt aangevallen, u moet kiezen voor het minst ingrijpende alternatief om u of een ander in veiligheid te brengen. Wanneer u kunt vluchten, wordt in principe van u verwacht dat u vlucht. De vraag is wel of dit in alle gevallen van u verlangd kan worden. Dit hangt af van de omstandigheden van het geval.  

Wanneer een rechter oordeelt dat sprake is geweest van noodweer dan was uw handelswijze niet wederrechtelijk.

Noodweerexces
Wanneer de wijze waarop u zich hebt verdedigd niet noodzakelijk was, dan kan bekeken worden of sprake was van noodweerexces. Bekeken wordt dan of de overschrijding van de noodzakelijke verdediging u kan worden verweten.  

Om een geslaagd beroep op noodweerexces te kunnen doen moet sprake zijn van een aantal omstandigheden.

  1. Er moet sprake zijn van een noodweersituatie. Dit betekent dat sprake moet zijn van een ogenblikkelijke aanranding van uw of andermans lichaam, seksuele eerbaarheid of goederen. Daarnaast moet de aanranding wederrechtelijk zijn.
  2. De grenzen van de noodzakelijke verdediging zijn overschreden. Dit houdt in dat aan de eis van proportionaliteit of subsidiariteit niet is voldaan.
  3. Die overschrijding van de noodzakelijke verdediging moet het gevolg zijn geweest van een hevige gemoedsbeweging. Die gemoedsbeweging moet weer het gevolg zijn geweest van de aanranding. Er dient dus sprake te zijn van een dubbele causaliteit. Hierbij kan gedacht worden aan de situatie waarin X al een langere periode erg bang is voor Y. X wordt vervolgens door Y geslagen. X reageert hierop door Y terug te slaan waardoor Y op de grond valt. Uit angst om nogmaals geslagen te worden slaat X vervolgens nogmaals terwijl dit wellicht niet meer nodig was.

Wanneer de rechter oordeelt dat sprake is geweest van noodweerexces dan betekent dat dat u – gegeven de omstandigheden – geen verwijt kan worden gemaakt. U bent dan niet strafbaar.

Of sprake is van noodweer of noodweerexces hangt af van alle omstandigheden van het geval. Het is van groot belang dat uw verklaring goed in het strafdossier terechtkomt. Wordt u gehoord als verdachte van een geweldsmisdrijf en bent u van mening dat sprake was van zelfverdediging? Neem dan contact op. Voorafgaande aan het politieverhoor kunnen wij u voorzien van advies. Ook kunnen wij u bijstaan tijdens het politieverhoor en ter zitting.     

Deel deze pagina

Door Mr. Wilke Koopmans

Strafrecht Advocaat